Δωρεάν Τύπος, δωρεάν ψευδαισθήσεις

Σ΄ έναν κόσμο που όλα πωλούνται και αγοράζονται, το δωρεάν έχει τιμή. Και το κόστος του πληρώνεται φυσικά απ’ τον καταναλωτή.

Για τα κανάλια που παρακολουθείς στην τηλεόραση πληρώνεις μόνο το τέλος της ΕΡΤ στο λογαρισμό της ΔΕΗ. Τα ιδιωτικά κανάλια σου προσφέρονται δωρεάν. Το ίδιο και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί. Το ίδιο και οι ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο. Το ίδιο και μερικά έντυπα κι εφημερίδες. Τί συμβαίνει;
Μια διαφήμιση μας πληροφορεί ότι «τα ωραιότερα πράγματα στη ζωή είναι δωρεάν». Είναι όντως έτσι;
Γιατί ακόμα πρέπει να πληρώνουμε τα υπόλοιπα προϊόντα κι όχι την ενημέρωσή μας; Γιατί η δουλειά του δημοσιογράφου να δίνεται στο κοινό δωρεάν; Άραγε με αυτό τον τρόπο δεν υποβαθμίζεται στη συνείδηση του κόσμου ο ίδιος ο δημοσιογράφος και οι εργασίες του; Πώς θα εμπιστευθεί ο αναγνώστης, ο θεατής, ο ακροατής, ένα δημοσιογραφικό κείμενο όταν γνωρίζει πώς ίσως και να είναι προϊόν υποβολής; Πώς θα ανακτηθεί η χαμένη αξιοπιστία του Τύπου, όταν τα πάντα είναι πλέον είναι συναλλαγή;

Ο δωρεάν Τύπος, όπως και το δωρεάν Διαδίκτυο, ευνοεί μεν την οικονομία αλλά θέτει μείζονα προβλήματα στο περιεχόμενο της δημοσιογραφίας. Η ανεξαρτησία του περιεχομένου γίνεται τώρα επείγον αίτημα, καθώς οι χρηματοδότες του Τύπου παύουν να είναι οι καταναλωτές. Τα δωρεάν έντυπα, όπως και οι δωρεάν διαδικτυακές πλατφόρμες, προσφέρουν ένα νέο προϊόν, ένα δωρεάν προϊόν της μόδας, το οποίο ωθεί στυγνά στην κατανάλωση προϊόντων. Το μοντέλο του δωρεάν είναι ένα όχημα του μάρκετινγκ, μια καινούργια στρατηγική που υποκαθιστά την ελεύθερη επιλογή του αναγνώστη κι ανάγει τις εταιρείες ερευνών σε θεότητες που γνωρίζουν ΤΙ πουλάει, σε ΠΟΙΟΥΣ, και το σπουδαιότερο ΠΩΣ. Η αγορά έχει νικήσει το ίδιο το διακύβευμα της δημοσιογραφίας κι έχει νομιμοποιήσει την μετατροπή της πληροφορίας και της είδησης σε διαδφημιστικό προϊόν. Τώρα, διαβάζεις δωρεάν έντυπα, ακούς δωρεάν σταθμούς, επισκέπτεσαι δωρεάν ιστοσελίδες, και πρέπει να γνωρίζεις εκ των προτέρων ότι όλα είναι ρευστά. Τη μια μπορεί να σου μιλάει μια μεγάλη γαλακτοβιομηχανία, την άλλη μια πετρελαϊκή επιχείρηση, και την άλλη ένα αριστερό κόμμα. Κάποτε μπορεί να σου μιλούν κι όλοι αυτοί μαζί, μέσα από ένα υπερτόπο. Η μόνη σου υποχρέωση απέναντί τους δεν είναι να αγοράζεις απλά το έντυπο ή την υπηρεσία τους, αλλά να επιβραβεύεις με αγορές τις επιχειρήσεις που διαφημίζουν. Όσο οι καταναλωτές αγοράζουν τα διαφημιζόμενα προϊόντα, η ροή της πληροφορίας θα είναι αδιάκοπη. Με τη δωρεάν ενημέρωση πληρώνουμε όλοι το τίμημα της απώλειας του ελέγχου των Μέσων μας. Με άλλα λόγια, τη δωρεάν ενημέρωση την πληρώνουμε πολύ ακριβά, σε επίπεδο τουλάχιστον αρχών και αξιών του Τύπου. Η δημοσιογραφία μπαίνει σε εποχή μαζικών εκπτώσεων του περιεχομένου κι υπάγει την ουσία της στην εξουσία της οικονομίας. Και πώς το κάνει αυτό; Σκυλλεύοντας την έννοια της δωρεάς, του χαρίσματος, του μοιράσματος.

Η διαφήμιση, ως πέμπτη εξουσία, κατορθώνει με το μοντέλο του δωρεάν να ακυρώσει ακόμα και την τέταρτη εξουσία του Τύπου. Στο αφιέρωμα που ακολουθεί, πλοηγούμαστε απ’ τα δωρεάν έντυπα που κατακλύζουν πλέον το τοπίο των –νεανικών κυρίως- Μέσων, στο Διαδίκτυο, όπου η κουλτούρα του δωρεάν τείνει να γίνει κυρίαρχη ιδεολογία, και από εκεί παρατηρούμε ότι η ίδια η κριτική των έργων μετατρέπεται σ’ ένα είδος επικοινωνιακού εργαλείου. Μπορεί οι αλλαγές να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας, και να επιχειρείται μια ταυτόχρονη κυκλωτική κίνηση χειραγώγισης όλων μας, ώστε να αποδεχτούμε ότι το δωρεάν ως νέο και σύγχρονο οικονομικό μοντέλο επιβίωσης των Μέσων, είναι και το πιο άξιο, αλλά δεν έχουμε απωλέσει όλοι την κριτική ικανότητα. Πόσο μάλλον τη διάθεση να προτείνουμε εναλλακτικές.
POST MEDIA